Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet döneminde Afyonkarahisar'a sürgün edilen kişiler kimlerdir?

Osmanlı döneminde sürgün, hem bir iskân politikası hem de bir cezalandırma yöntemi olarak uygulanmıştır. Sürgün edilen kişilerin suçlarının niteliğine, siyasi durumlarına ve devlete olan yakınlıklarına göre farklı yerlere gönderildikleri görülmektedir. Afyonkarahisar, özellikle 19. yüzyılda, merkeze yakın olması ve ulaşım kolaylığı sağlaması sebebiyle bir sürgün mahalli olarak tercih edilmiştir. Buraya sürgün edilen kişiler arasında devlet adamları, askerler, aşiret reisleri, kadınlar ve çeşitli suçlular bulunmaktadır.

Afyonkarahisar'a sürgün edilen devlet adamları arasında şunlar sayılabilir:

- II. Mahmud'un sadrazamı Benderli Ali Paşa (1815)
- Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa (1839)
- Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın torunu Abbas Hilmi Paşa (1848)
- Kırım Savaşı'nda Osmanlı ordusunu komuta eden Ömer Paşa (1854)
- Meclis-i Mebusan üyesi ve gazeteci Ahmed Midhat Efendi (1877)
- Meclis-i Mebusan üyesi ve gazeteci Ali Suavi (1878)
- Meclis-i Mebusan üyesi ve gazeteci Ebüzziya Tevfik Bey (1880)

Afyonkarahisar'a sürgün edilen askerler arasında şunlar sayılabilir:

- Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra isyan eden yeniçeriler (1826)
- Mısır ordusunda görev yapan ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa'ya karşı gelen subaylar (1839)
- 31 Mart Vakası'nda isyan eden askerler (1909)

Afyonkarahisar'a sürgün edilen aşiret reisleri arasında şunlar sayılabilir:

- Anadolu'daki konar-göçer aşiretlerden Bozulus, Dulkadirli, Varsak, Avşar, Bayat, Çepni, Eymür, Karakeçili, Sarıkeçili, Türkmen, Yörük vb. (18. ve 19. yüzyıllar)
- Doğu Anadolu'daki Kürt aşiretlerinden Bedirhanlı, Botanlı, Cibranlı, Haydaranlı, Herki, Hesenanlı, Hizanlı, Karakeçivanlı, Mala Resul, Mala Yusuf, Mihemedanlı, Milanlı, Reşwanlı, Şeyhanlı vb. (19. yüzyıl)

Afyonkarahisar'a sürgün edilen kadınlar arasında şunlar sayılabilir:

- Zina ve fuhuş suçlarından dolayı cezalandırılan kadınlar (18. ve 19. yüzyıllar)
- Devlet adamlarıyla evli olan veya akraba olan kadınlar (19. yüzyıl)

Afyonkarahisar'a sürgün edilen çeşitli suçlular arasında şunlar sayılabilir:

- Halkın huzur ve güvenliğini bozan eşkıyalar (18. ve 19. yüzyıllar)
- Devlete karşı isyan eden veya muhalif olan kişiler (18. ve 19. yüzyıllar)
- Vergi kaçakçılığı veya sahtecilik yapan kişiler (18. ve 19. yüzyıllar)

Kaynaklar:

[1] Gülbadi Alan, "19. Yüzyılda Osmanlıda Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar", Belleten, C. LXXVIII, S. 281, Ayrıbasım, Ankara 2014, s. 245-272.

[2] Mehmet Güneş, "Osmanlı Devleti'nde Sürgün Cezası ve Karahisar-ı Sahib'e Yapılan Sürgünler (1815-1839)", History Studies, C. 8, S. 1, Mart 2016, s. 49-70.

[3] Yasemin Beyazıt, "Osmanlılar Döneminde Afyonkarahisar", https://www.academia.edu/1189815/Osmanl%C4%B1lar_D%C3%B6neminde_Afyonkarahisar